یادداشت:
سایه روشن‌های کشاورزی
مهندس محمدرضا جمشیدی فرا رسیدن بهمن‌ماه و دهه فجر از دیرباز مصادف بوده با گرم شدن بازار گزارش عملکرد سازمان‌های مختلف و از این رهگذر همواره بخش کشاورزی هم بی‌نصیب نبوده و همه ساله گزارشی از فراز و فرودهای بخش‌های مختلف اعلام و آمارهای متفاوتی ارایه می‌شود. اما به‌راستی آیا توجه به آمار به تنهایی
فرا رسیدن بهمن‌ماه و دهه فجر از دیرباز مصادف بوده با گرم شدن بازار گزارش عملکرد سازمان‌های مختلف و از این رهگذر همواره بخش کشاورزی هم بی‌نصیب نبوده و همه ساله گزارشی از فراز و فرودهای بخش‌های مختلف اعلام و آمارهای متفاوتی ارایه می‌شود.
اما به‌راستی آیا توجه به آمار به تنهایی می‌تواند بیانگر حال و روز بخش کشاورزی باشد؟
آیا آمارهای اعلام شده به‌طور 100 درصد صحیح است و یا…
بی‌شک ارایه آمار دقیق یکی از مهمترین مؤلفه‌های ارزیابی عملکرد هر مجموعه‌ای تلقی می‌شود و هرگونه برنامه‌ریزی مدیریتی بدون دستیابی به آمارهای صحیح ممکن نخواهد بود.
بنابر آخرین آمار ارایه شده، تولیدات کشاورزی ایران در طول 40 سال گذشته 500 درصد و صادرات محصولات یک هزار درصد رشد داشته است. یعنی به عبارتی تولید محصولات کشاورزی از حدود 26 میلیون تن سال 1356 به بالغ بر 130 میلیون تن در سال‌جاری رسیده و رشد 5 برابری را تجربه کرده است.
درخصوص سایر مؤلفه‌های اقتصادی نیز بنابر آخرین صحبت‌های وزیر جهادکشاورزی سهم بخش کشاورزی در تولید ناخالص داخلی 11 درصد اعلام شده که تقریباً دو برابر 4 دهه گذشته است.
از سوی دیگر با توجه به این‌که جمعیت کشور در این بازه زمانی با 140 درصد رشد از 35 میلیون نفر به بیش از 84 میلیون نفر افزایش یافته، باید توجه داشت که طبیعتاً سرانه تولید نیز از 740 کیلوگرم به 1550 کیلوگرم، یعنی رشدی بالغ بر 100 درصد رسیده است.
بیشتر بخوانید: راه‌اندازی فناوری نظارت بر دام در ایرلند شمالی
نکته جالب توجه‌تر این‌که در همین بازه، سرانه صادرات محصولات کشاورزی هم از حدود 13 دلار در سال 56 به 71 دلار و میزان صادرات از 443 میلیون دلار به 5 هزار و 504 میلیون دلار رسیده است.
همه این آمار امیدبخش در کنار توسعه امور زیربنایی، آبیاری تحت فشار، ابتکارهایی نظیر اجرای طرح پرورش ماهی در قفس و به‌کارگیری فناوری و استفاده از برخی شرکت‌های دانش‌بنیان از نکات مثبت و رو به جلوی بخش کشاورزی به‌شمار می‌رود، اما روند توسعه کشاورزی در کشور با محدودیت‌های عمده‌ای نیز مواجه است که مانع توسعه و بهره‌وری کامل می‌شود.
فقر سرمایه‌گذاری که ریشه‌ای تاریخی دارد و مهمترین مانع توسعه بخش کشاورزی به‌شمار می‌رود.
البته طبیعی است که سرمایه‌گذار عموماً به‌دنبال سرمایه‌گذاری در فضای کم ریسک‌تری به نسبت بخش کشاورزی است که به‌واسطه عوامل طبیعی، فضایی پرریسک دارد و از این‌رو متأسفانه متولیان بخش کشاورزی در طول 4 دهه گذشته نتوانسته‌اند فضای اطمینان بخش و کم ریسک‌تری را برای علاقه‌مندان به سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی فراهم کنند.
اگر آب و خاک را دو عامل اصلی تولید در بخش کشاورزی قلمداد کنیم، در هر دو بخش، کشاورزی ایران از وضعیت نامناسبی برخوردار است، از سویی فرسایش بسیار بالای 9 تن در هکتار خاک زنگ خطر را به صدا درآورده و از سوی دیگر میانگین 230 میلی‌متر بارندگی که بخش عمده آن هم به هدر می‌رود دورنمای ناخوشی را برای بخش کشاورزی ترسیم کرده است.
برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی به‌خصوص در طول دو دهه اخیر نیز علاوه بر شور شدن خاک‌های حاصلخیز کشاورزی، کشور را با پدیده‌هایی نظیر نشست خاک و ظهور فروچاله‌ها مواجه کرده که وضعیت بسیار نامطلوبی است.
عدم کامیابی در یکپارچه‌سازی اراضی که از مؤلفه‌های توسعه پایدار در بخش کشاورزی به‌شمار می‌رود، در کنار ضعف‌های کلیدی آموزش و ترویج به خوبی نشان می‌دهد برای ارزیابی بخش کشاورزی نمی‌توان فقط به آمار صرف دلخوش کرد.
نویسنده : محمدرضا جمشیدی
- نویسنده : مهندس محمدرضا جمشیدی
